04 18. 2005

Stöndum við rétt að málum gagnvart erlendu launafólki?

Ítarupplýsingar

Hugleiðing um erlenda launamenn á ÍslandiUndanfarin misseri hefur mikið verið fjallað um erlent verkafólk sem er hingað komið á vegum einhverra milligöngumanna sem starfa sem miðlarar. Þeir bjóða fram vinnu þessa bláfátæka fólks gegn endurgjaldi í grennd við allra lægstu lágmarksdagvinnulaun, vinnutíma er ótakmarkaður og aðbúnaður skiptir nánast engu. Þetta sáum við svo greinilega í upphafi við byggingu Kárahnjúkavirkjunar, en hefur með miklu starfi tekist að leiðrétta. Í sinni einföldustu mynd eru miðlararnir að hafa af hinum bláfátæku verkamönnum réttindi eins og yfirvinnuálag, uppsagnarfrest, veikinda- og orlofsrétt og tryggingar. Miðalarinn sér um að útvega vinnu hjá þriðja aðila. Yfirvöld og starfsmenn stéttarfélaga leita þessa erlendu verkamenn uppi og þeim er vísað úr landi. Í fréttaskýringaþáttum kemur fram að hinir erlendu verkamenn hlaupa í felur þegar innlendir erindrekar koma á vinnustaðina. Verkafólkið er hrætt, svo sem ekki nema eðlilegt, þar birtast lögreglumenn og svo koma menn í rykfrökkum frá Útlendingastofnun og umkringja húsið og leiða hina bláfátæku erlendu verkamenn inn í lögreglubíla. Ég spyr; ?Er það réttur framgangsmáti? Eigum við ekki frekar að halda okkur við þá leið sem við fórum í Kárahnjúkum og við Búrfellslínuna, takast á við fyrirtækin og miðlaranna og vinna traust verkafólksins??   Ég hef setið allnokkrar ráðstefnur víðsvegar um Evrópu þar sem fjallað hefur verið um þessi mál. Þar á meðal eina Eistlandi. Þar kom fram hjá heimamönnum að miðlararnir, sem fá verkafólkið til ferða, innprenti því fyrst og síðast að verkalýðsfélög séu af hinu vonda. Þau séu einvörðungu að hafa afskipti af þessum málum til þess að ná til sín hluta af launum þess, að öðru leiti sé verkalýðsfélögunum nákvæmlega sama um hvaða laun verkamenn hafi. Miðlararnir telja verkamönnum í trú um að hagur þeirra sé fyrst og síðast fólgin í að forðast yfirvöld og verkalýðsfélög. Mér er tjáð að þessi málmeðferð eigi greiðan aðgang að verkafólki í Austur-Evrópu. Þetta er það umhverfi sem fólk í þessum löndum ólst upp við, gerspillta yfirstétt sem einhliða ákvarðaði laun og kjör og kommissarar stéttarfélaganna sem dönsuðu eftir þeirra flautum. Við þurfum ekki að leita nema um 100 ár aftur í okkar sögu til þess að finna vistarböndin og bændasamfélagið.   Í fréttaskýringaþáttunum er ekki fjallað um hver sé að hagnast mest á vinnu þessa fólks. Það er á launum sem eru í grennd við lágmarkstaxta, en nýtur engra réttinda. Samkvæmt landslögum og kjarasamningum öðlast launamaður rétt í gegnum launatengd gjöld. Það er hluti af umsömdum launum á íslenskum vinnumarkaði. Veikinda- og orlofsréttur, lífeyrisgreiðslur, atvinnuleysisbætur, örorkubætur, tryggingar, launaskattur ofl. Margir íslendingar hafa valið þann kost að fá þennan hluta launa sinna greiddan beint og sjá svo um sín mál sjálfir. Auk framantalins eiga fyrirtækin að greiða virðisauka og standa skil á öðrum sköttum til samfélagsins. Það er þarna sem hagnaðurinn liggur, og skapar miðlurunum möguleika til þess að framleigja verkamenn til fyrirtækja á lágmarkslaunum með góðum hagnaði.   Í Finnlandi hafa samtök launamanna, fyrirtækja ásamt hinu opinbera tekið höndum saman og reka umfangsmikla kynningarstafsemi meðal erlends launafólks. Þessi starfsemi fer fram bæði í Finnlandi og eins í Eystrasaltsríkjunum. Áhersla er lögð á að kynna fyrir erlenda verkafólki í hverju umsamin kjör eru fólgin, hvaða kröfur það eigi að gera til fyrirtækjanna. Einnig er lögð á það mikil áhersla hvert verkafólk eigi að leita vilji það fá rétt laun og njóta fullra réttinda. Eins og við vitum hefur afstaða Samtaka atvinnulífsins og hins opinbera hér landi verið mörkuð tvískinnung í þessum málaflokki. Einkennilegt því neðanjarðarhagskerfið vex hraðförum og íslensk fyrirtæki, sem vilja standa eðlilega að sínum rekstri eiga í vaxandi vandræðum.   Við eigum að sameinast í því að ná til hinna erlendu verkamanna og vinna traust þess með því að bjóða það velkomið. Þetta fólk er þegar verðmætur þáttur í uppbyggingu samfélags okkar, og við þurfum á því að halda. Hlutverk starfsmanna stéttarfélaganna og yfirvalda er að koma þessum skilaboðum á framfæri. Erlendir verkamenn geti gengið hér um stræti eins og frjálsir menn með mannlegri reisn og eigi fullan rétt á að njóta þess samfélags, sem við höfum byggt upp frá því við brutum vistarböndin af okkur. Við eigum að fara finnsku leiðina og kynna fyrir því hvaða kröfur það eigi að gera og hvernig það fari að því að ná fram réttindum sínum. Verkalýðsfélögin hafa það hlutverk að hjálpa verkafólki sama frá hvaða landi það kom, til þess að ná rétti sínum gagnvart þeim skúrkum, sem eru að stela drjúgum hluta af kjörum þeirra og stinga í eigin vasa. Það eru miðlararnir og fyrirtækin sem stela mestu með því að nýta sér bágindi þessara bláfátæku verkamanna, sem nauðugir viljugir fara frá heimili og fjölskyldu til þess að leita uppi vinnu. Við eigum að taka forsvarsmenn þessara fyrirtækja fasta og rukka þá og sekta. Þá náum við árangri, það hafa finnarnir lært fyrir löngu.   Við snérum okkur að Impregilo og höfðum fram sigur. Við létum verkafólkið í friði og komum því jafnframt í skilning um að við værum að vinna fyrir það. Það var þá sem Impregilo skildi að þeir væru búnir að tapa. Við þekkjum hinn víðáttumikla skjalaskóg sem hefur myndað margþætta stofna í kjölfar fjölda frávika frá hinu daglega lífi. Við vitum í hverju heildarkjör verkafólks eru fólgin, það er ekki bara að fá greidd strípuð lágmarksdaglaun fyrir 14 tíma vinnu 6 daga vikunnar. Fyrirvaralaus uppsögn fólgin í fjarlægð vegna veikinda og athugasemda um aðbúnað eða beiðni um mat og betri skó.Guðmundur Gunnarsson