Jóhanna Bárðardóttir, formaður Félags fagkvenna, flutti hátíðarræðu í dag, 1. maí 2025 í Reykjavík. Ræðan er birt hér:

Kæru félagar, til hamingju með daginn.

Það er mikill heiður að fá að standa hér á þessum stóra baráttudegi – og það á sjálfu Kvennaárinu 2025!

„Hvað ætlar þú að verða þegar þú verður stór?“

Spurning sem við höfum öll fengið. Börn svara með þeim hætti að þau sjá ekkert standa í vegi drauma þeirra. Geimfari, dansari, ofurhetja, dýralæknir, lögga. Þegar ég var fjögurra ára ætlaði ég að verða lítið lamb sem hoppaði og skoppaði í túninu heima – kannski ekki sérlega vænlegt framtíðarstarf. En engu að síður, í huga litlu fjögurra ára stúlkunnar sem svaraði þessari spurningu svo einlægt. Henni stóðu allar dyr opnar.

Með aldrinum sá ég að ekki eru allar dyr jafn opnar fyrir öllum.

Sum okkar ganga að virðingu og trausti vísu, á meðan önnur þurfa að berjast fyrir hverju einasta tækifæri.

Ég var tæplega þrítug þegar ég ákvað að láta ekki staðalímyndir, fordóma og mótlæti hafa áhrif á það hvað ég ætlaði að verða þegar ég yrði stór. Ég skráði mig í nám á rafvirkjabraut í FB og í dag get ég sagt með stolti að ég er ein af ríflega 100 konum sem hafa lokið sveinsprófi í rafvirkjun á Íslandi. Og ein af 7 sem hafa lokið sveinsprófi í rafveituvirkjun.

Konur í karllægum geira þurfa gjarnan að sanna sig margfalt til að öðlast þá virðingu sem karlar virðast fá sjálfkrafa. Verkefnin sem okkur eru falin eru oft minna krefjandi – ekki vegna þess að getan sé minni, heldur vegna þess að okkur er síður treyst.

Okkur er boðin aðstoð þegar við þurfum ekki á henni að halda, en þegar við þurfum hana, biðjum við ekki um hana – af ótta við að sýna vanmátt.

Við göngum oft fram af okkur í þöglu kappi, ekki vegna þess að við þurfum að verða nógu góðar, nógu sterkar, nógu duglegar – heldur af því við höfum svo oft þurft að sanna að við séum það. Við erum nóg!

Þá þarf ekki að fjölyrða um allar þær sem hafa þurft að þola óviðeigandi athugasemdir, kynbundna áreitni, kynferðislega áreitni og jafnvel ofbeldi. Þetta þekki ég sjálf. Þetta þekkjum við allt of margar – Þetta er ómenning sem á ekki að viðgangast!

Þær konur sem mennta sig í karllægum greinum gera það meðvitað, af áræðni og staðfestu. Þær velja sér starfsvettvang þar sem kynjahlutföllin eru mjög ójöfn og þær gera það vegna þess að þær hafa brennandi áhuga á faginu. Það þarf hugrekki – ekki bara til að vera með, heldur til að endast. Það á ekki að þurfa hugrekki til að mennta sig og starfa við það sem veitir okkur gleði og ánægju.

Við búum í landi þar sem jafnrétti mælist mest í heimi. Hlutfall menntaðra kvenna er hátt,

hlutfall kvenna á vinnumarkaði er hátt. En þrátt fyrir það sjáum við skýran kynbundinn launamun og hitinn og þunginn af ólaunuðum störfum hvílir enn að mestu á herðum kvenna. – Við getum gert betur! Jafnréttisstefna dugar ekki til ef menningin í samfélaginu styður hana ekki.

Langflestir þeirra karla sem ég hef starfað með í gegnum tíðina hafa verið hjálpsamir og traustir samstarfsmenn. Karlar eru ekki vandamálið – heldur ómenningin sem leyfir sumum að hegða sér illa án afskipta eða afleiðinga. Það eru hrútarnir og dónarnir sem skemma fyrir hinum – og því þurfa hinir, sem eru í meirihluta, að stíga fram og standa með jafnrétti í verki.

Við getum ekki ætlast til þess að það komi alfarið í hlut kvenna að leiða þessa baráttu. – við þurfum öll að taka ábyrgð, finna kjarkinn til að spyrja okkur sjálf: Hvað get ég gert betur? Hvernig get ég skapað vinnustað – og samfélag – þar sem öll fá jöfn tækifæri, jafna virðingu og jöfn laun fyrir sömu störf?

Við stöndum hér saman, verkafólk á baráttudegi. Þegar við vinnum saman,

eflum félögin okkar, stöndum vörð um kjörin okkar og berjumst gegn allri mismunun, þá stuðlum við að samfélagi þar sem öll börn geta svarað spurningunni „Hvað ætlar þú að verða þegar þú verður stór?“ án þess að hika – Við berum ábyrgð á því að dyrnar standi þeim opnar. Baráttan heldur áfram og hún þarf á okkur öllum að halda.