INNGANGUR
Ríflega fjögur ár eru frá því þetta rit barst fyrst í tal. Höfundur hafði þá
starfað um skeið sem kynningarstjóri Sambíóanna og notið þess að vinna í
samneyti við stétt sýningarmanna í kvikmyndahúsum – mennina bak við
sýningarvélina. Þrátt fyrir talsverða vinnu við efnisöflun og skoðun frumgagna
félagsins er það vonum seinna sem ritun þessarar litlu sögu af einu smæsta
verkalýðsfélagi landsins er lokið. En þegar fram í sækir skiptir það vitaskuld
engu máli. Öllu skiptir hins vegar að halda nafni Félags sýningarmanna við
kvikmyndahús (FSK) á lofti, svo samofið sem það er mikilvægum þætti í
menningarsögu þjóðarinnar á öldinni sem var að líða.
Svo þröngur stakkur sem félagssaga örsmás verkalýðsfélags á borð við FSK
óneitanlega er, hefur um leið verið ögrandi viðfangsefni. Ég hef farið þá leið
að takmarka mjög endursagnir úr misfullkomnum fundargerðum stjórnar á hverjum
tíma, en leitast þeim mun meira við að gefa lesendum innsýn inn í starf þeirra
sýningarmanna sm félagið mynduðu og mynda í dag, en um leið starfsvettvang
þeirra; hinn heillandi heim kvikmyndanna.
Að mörgu er að hyggja þegar félagssaga er rituð. Ákveðin tímabil í sögu hvers
félags eru betur þekkt en önnur; sum miklu merkilegri en önnur. Þetta er alþekkt
og því er jafnan vandasamt að halda tímalegu jafnvægi í framvindu sögunnar –
greina jafn mikið frá hverju einstöku tímabili. Deila má meira að segja um hvort
slíkt sé í raun æskilegt? Er ekki fullkomlega eðlilegt að ákveðnum mönnum sé
gert hærra undir höfði en öðrum? Er ekki sjálfgefið að í litlu félagi sem stórum
hafa menn verið misduglegir og séu þar af leiðandi mis fyrirferðarmiklir í sögu
eins og þessari? Sú er að minnsta kosti skoðun höfundar.
Sömuleiðis hefur sú staðreynd að afskaplega lítið hefur verið skrifað um upphaf
kvikmyndasýninga hér á landi, gert það að verkum að svið þess varð víðtækara en
ella hefði orðið. Í bókinni er þess vegna rakið í stórum dráttum hvernig
kvikmyndirnar komu til lands, hvernig var staðið að sýningu þeirra í upphafi og
með hvaða hætti þær breiddust út um landið á fyrstu áratugum aldarinnar. Um leið
er hér að finna heildaryfirlit yfir sögu kvikmyndasýninga á höfuðborgarsvæði
allt frá upphafi og til okkar daga. Nú eins og jafnan fyrr, eru blikur á lofti á
kvikmyndahúsamarkaðnum og nýtt risastórt kvikmyndahús í tengslum við risavaxna
verslunarmiðstöð hefur tekið til sín stóra sneið af markaðnum um leið og tvö
rótgróin kvikmyndahús hafa liðið undir lok.
En þannig er nú einu sinni gangur tímans og þróunin hefur vitaskuld orðið mikil
á þessari tæpu öld frá því fyrst var sýnt bíó hér á ísa köldu landi. Félag
sýningarmanna við kvikmyndahús hefur ekki farið varhluta af þessari þróun, svo
sem nærri má geta, en um leið hefur félagið – þótt lítið sé – haldið reisn sinni
og virðingu og félagsmenn þess geta nú með nokkru stolti litið til baka yfir
farinn veg.
Þegar komið er að leiðarlokum vil ég þakka þeim fjölmörgu sýningarmönnum sem
lögðu hönd á plóginn til að gera rit þetta að veruleika. Þrír fyrrverandi
formenn félagsins, þeir Óskar Steindórsson, Sigurjón Jóhannsson og Pétur
Pétursson eiga þakkir skildar, einnig Agnar Einarsson, Stefán Jónsson og þeir
fjölmörgu sem veittu úr viskubrunni sínum til þess að skapa gleggri mynd af sögu
lítils félags í ríflega hálfa öld.
Ég vil einnig færa Þresti Árnasyni, gjaldkera FSK um árabil, sérstaklega
ánægjulegt samstarf, en hann var einn helsti hvatamaðurinn að gerð þessa rits.
Aukinheldur eiga Jón Pétursson, formaður FSK, Gunnar Geirsson, Friðjón
Guðmundsson og margir fleiri þakkir skildar fyrir ýmiskonar aðstoð.
Björn Ingi Hrafnsson.
|