Kjaramál

Fæðingarorlof

Ný lög um fæðingar- og foreldraorlof launafólks komu að stærstum hluta  til framkvæmda 1. janúar 2001. Þessi lög marka tímamót varðandi rétt foreldra, einkum feðra, til orlofs vegna fæðinga barna. Markmið laganna er að tryggja barninu samvistir bæði við föður og móður og gera foreldrum kleift að samræma fjölskyldu- og atvinnulíf.

Sú breytinga varð um síðustu áramót (áramótin 2006-2007) að umsýsla Fæðingarorlofssjóðs var færð frá Tryggingastofnun ríkisins til Vinnumálastofnunar og fer starfsami Fæðingarorlofssjóðs nú að mestu fram á Hvammstanga. Af því tilefni hafa öll eyðublöð er varða umsóknir í sjóðinn verið uppfærð. Jafnframt hefur verið opnaður sérstakur vefur Fæðingarorlofssjóðs, www.faedingarorlof.is.
 

HVER ER MUNURINN Á FÆÐINGARORLOFI OG FORELDRAORLOFI?

Fæðingarorlof er sá tími sem foreldrum er tryggður til að vera með barni sínu á fyrstu mánuðum eftir fæðingu, frumættleiðingu eða töku í varanlegt fóstur. Það er leyfi frá launuðum störfum og fá foreldrar greiðslur úr Fæðingarorlofssjóði. Réttur til fæðingarorlofs fellur niður þegar barnið er orðið 18 mánaða. Lögin um fæðingarorlof eiga við um börn sem eru fædd, ættleidd eða tekin í fóstur 1. janúar 2001 eða síðar.
 
Foreldraorlof er nýjung á Íslandi og er réttur foreldra til orlofs til að annast barn sitt í alls 4 mánuði. Réttur til foreldraorlofs fellur niður þegar barnið nær átta ára aldri. Foreldraorlof er leyfi frá launuðum störfum en það veitir ekki rétt til greiðslna úr Fæðingarorlofssjóði. Vakin er athygli á því að réttur til foreldraorlofs er afturvirkur, en hann gildir vegna barna sem eru fædd, ættleidd eða tekin í varanlegt fóstur 1. janúar 1998 eða síðar.
 

HVERJIR HAFA RÉTT Á FÆÐINGARORLOFI? 

 

HVAÐ ER FÆÐINGARORLOFIÐ LANGT?

Sjálfstæður réttur hvors foreldris um sig er 6 mánuðir, heimilt er að framselja allt að 6 vikur til hins foreldris.  Heildarréttur er því 12 mánuðir.
 
Fyrir hvert barn sem fæðist á lífi eða fæðist andvana eftir 22 vikna meðgöngu bætist við 3 mánaða sameiginlegur réttur foreldra til fæðingarorlofs. Hið sama gildir fyrir hvert barn umfram eitt sem er frumættleitt eða tekið í varanlegt fóstur á sama tíma.
 

SVEIGJANLEIKI Í FÆÐINGARORLOFI

Starfsmaður á rétt á að taka fæðingarorlof í einu lagi en lögin gera ráð fyrir þeim möguleika að orlofið verði sveigjanlegt. Kjósi foreldrar heldur að taka fæðingarorlof á fleiri en einu tímabili eða í hlutastarfi er það heimilt, samþykki vinnuveitandi það. Þó má aldrei taka fæðingarorlof skemur en viku í senn.
 

HVENÆR OG HVERNIG Á AÐ TILKYNNA VINNUEITANDA UM FÆÐINGARORLOF?

Starfsmaður skal tilkynna vinnuveitanda að hann ætli að taka fæðingarorlof í síðasta lagi átta vikum fyrir fyrirhugaðan fæðingardag barns. Vilji kona breyta áður tilkynntum upphafsdegi fæðingarorlofs ber henni að tilkynna það vinnuveitanda þremur vikum fyrir hinn nýja fyrirhugaða upphafsdag fæðingarorlofs.

Tilkynningin til vinnuveitanda verður að vera skrifleg. Þar skal tilgreina fyrirhugaðan upphafsdag orlofsins, lengd þess og tilhögun og áætlaða skiptingu sameiginlegs fæðingarorlofs milli foreldranna. Vinnuveitandi á að árita tilkynninguna um móttökudagsetningu og afhenda starfsmanninum afrit hennar
 

HVER Á RÉTT Á GREIÐSLUM Í FÆÐINGARORLOFI?

Foreldrar geta sótt um greiðslur í fæðingarorlofi í Fæðingarorlofssjóð. Til að öðlast rétt til greiðslna þarf foreldri að hafa verið samfellt í sex mánuði á innlendum vinnumarkaði fyrir upphafsdag fæðingarorlofs. Þessi réttur tekur til starfsmanna sem eru í a.m.k. 25% starfshlutfalli á mánuði og jafnframt til sjálfstætt starfandi foreldra sem starfa við eigin rekstur. 

HVERNIG Á AÐ SÆKJA UM GREIÐSLU Í FÆÐINGARORLOFI?

Foreldri skal sækja um greiðslur til Vinnumálastofnunar 6 vikum fyrir áætlaðan fæðingardag barns, frumættleiðingu eða töku barns í varanlegt fóstur. Vilji foreldri hefja töku fæðingarorlofs fyrir áætlaðan fæðingardag barns skal sækja um greiðslur 3 vikum fyrir fyrirhugaðan upphafsdag fæðingarorlofs.

Útreikningur á greiðslum byggir á upplýsingum sem Vinnumálastofnun aflar um tekjur foreldra úr skattframtölum, staðgreiðsluskrá og tryggingagjaldsskrá skattyfirvalda. 

HVE HÁAR ERU GREIÐSLUR Í FÆÐINGARORLOFI? 

TILHÖGUN FORELDRAORLOFS

Hvort foreldri um sig á sjálfstæðan rétt til foreldraorlofs sem er ekki framseljanlegur. Foreldraorlofi fylgir ekki réttur til greiðslu launa úr Fæðingarorlofssjóði. Meginreglan er að foreldri eigi rétt á að taka foreldraorlof í einu lagi en með samkomulagi við vinnuveitanda er heimilt að haga foreldraorlofi með öðrum hætti.
 

FÆÐINGARSTYRKUR

VERND RÉTTINDA Í FÆÐINGAR- OG FORELDRARORLOFI

Ráðningarsamband helst óbreytt á meðan starfsmaður er í fæðingar- eða foreldraorlofi og á hann rétt á að hverfa aftur að starfi sínu að því loknu. Fæðingar- og foreldraorlof reiknast til starfstíma við mat á starfstengdum réttindum, s.s. rétti til orlofstöku og lengingar orlofs samkvæmt kjarasamningum, við mat á rétti til starfsaldurshækkana, veikindaréttar, uppsagnarfrests og réttar til atvinnuleysisbóta.
 

Meðan á fæðingarorlofi stendur greiðir foreldri að lágmarki 4% af fæðingarorlofsgreiðslu í lífeyrissjóð og Fæðingarorlofssjóður greiðir að lágmarki 6%. Foreldri getur að auki greitt í séreignasjóð (allt að 4%) og greiðir þá Fæðingarorlofssjóður lögbundið framlag á móti.
 

RÉTTINDI ÞUNGAÐRA KVENNA OG KVENNA MEÐ BARN Á BRJÓSTI

Þungaðar konur, konur sem nýlega hafa alið barn eða eru með barn á brjósti eiga rétt á því að láta meta hugsanlega áhættuþætti í vinnuumhverfi, vinnuaðstæðum eða skipulagi vinnunnar. Ef öryggi konu er í hættu samkvæmt mati skal vinnuveitandi gera nauðsynlegar ráðstafanir til að tryggja öryggi hennar með því að breyta tímabundið vinnuskilyrðum og/eða vinnutíma. Ef því verður ekki við komið af tæknilegum eða öðrum gildum ástæðum skal vinnuveitandi fela konunni önnur verkefni en að öðrum kosti veita henni leyfi frá störfum í svo langan tíma sem nauðsynlegt er til að vernda öryggi hennar og heilbrigði. Þær breytingar, sem teljast nauðsynlegar á vinnuskilyrðum og/eða vinnutíma hennar skulu ekki hafa áhrif á launakjör hennar til lækkunar eða önnur starfstengd réttindi. Ef veita þarf þungaðri konu leyfi frá störfum samkvæmt þessu ákvæði á hún rétt á sömu greiðslum og væri hún í fæðingarorlofi án þess að fæðingarorlof skerðis.

Þessi vefur notar vafrakökur til að tryggja eðlilega starfsemi vefsins og mæla heimsóknir á hann. Engar persónugreinanlegar upplýsingar eru vistaðar án samþykkis. Til að lesa nánar um hvernig við notum vafrakökur á þessum vef, Smelltu hér.

Samþykkir þú að vefurinn noti vafrakökur?